آلرژی و عدم تحمل غذایی
تفاوت آلرژی غذایی با عدم تحمل غذایی
اگر چه بسیاری از افراد نسبت به برخی غذاها، واکنش های ناسازگار نشان می دهند، اما بیشتر این واکنش ها عدم تحمل غذایی هستند نه آلرژی (حساسیت) غذایی. کمتر از 8 درصد کودکان زیر 3 سال و 4 درصد بزرگسالان دارای آلرژی غذایی هستند، ولی عدم تحمل غذایی بیشتر شایع است. به دلیل اینکه علائم عدم تحمل غذایی شبیه به علائم آلرژی غذایی است، افراد اغلب این دو را با هم اشتباه می گیرند. آلرژی غذایی باعث خارش دهان، کهیر، ورم کردن لب ها و صورت و زبان و گلو، سختی تنفس، سرگیجه یا غش می شود. همچنین علائمی مانند استفراغ و تهوع، دل درد و اسهال دارد که در عدم تحمل غذایی نیز دیده می شوند.
در آلرژی غذایی، هنگامی که بدن شما نسبت به تعدادی از غذاها عکس العمل نشان می دهد، واکنش های زیر به ترتیب اتفاق می افتد:
1- سیستم ایمنی بدن به طور اشتباه، ماده غذایی (مثلا تخم مرغ) را به عنوان یک ماده مضر شناسایی می کند.
2- لذا برای مبارزه با این ماده ی مضر، آنتی بادی هایی تولید می کند
3- دفعه ی بعد، حتی اگر مقدار خیلی کمی از آن ماده غذایی را بخورید، آنتی بادی ها آن را تشخیص می دهند و به سیستم ایمنی بدن شما اطلاع می دهند.
4- سپس سیستم ایمنی بدن، باعث آزاد سازی آنتی هیستامین و سایر مواد به داخل خون می گردد که منجر به بروز علائم آلرژی می شود.بر خلاف آلرژی غذایی، در عدم تحمل غذایی، سیستم ایمنی بدن دخالتی ندارد.
اگر شما مبتلا به عدم تحمل غذایی باشید، شاید بتوانید مقادیر کم یک ماده غذایی را بدون بروز هیچ علائمی بخورید، ولی در آلرژی غذایی حتی مصرف کمترین مقدار از آن ماده غذایی، می تواند باعث بروز علائم آلرژیک جدی و خطرناک گردد.
حالت هایی از عدم تحمل غذایی که اغلب با آلرژی غذایی اشتباه می شوند، شامل موارد زیر است:
1- فقدان یک آنزیم لازم برای هضم کامل یک ماده غذایی. مثل فقدان آنزیم لاکتاز در بیماری عدم تحمل لاکتوز که با نفخ، دل درد و اسهال همراه است.
2- سندرم روده تحریک پذیر (ibs). این بیماری مزمن باعث دل درد، یبوست و اسهال می گردد.
3- مسمومیت غذایی. این حالت با ورود میکروب موجود در غذاهای فاسد یا سایر مسموم به بدن ایجاد می شود. مسمومیت غذایی می تواند علائم شدید و وخیم گوارشی را باعث شود.
4- حساسیت به مواد افزودنیغذاها. بعضی افراد بعد از مصرف برخی مواد افزودنی موجود در غذاها دچار علائم گوارشی و سایر علائم می شوند، مثلا سولفیت هایی که برای نگهداریمیوه های خشک و کنسروها به کار می روند، می توانند باعث بروز حملات آسمی در افراد دچار آلرژی شوند.
5- استرس های مداوم یا عوامل روحی- روانی. گاهی اوقات فقط تصور یک ماده غذایی یا فکر کردن در مورد آن، باعث بدحالی شما می شود که دلیل آن هنوز به طور کامل شناخته نشده است. هنگامی که عدم تحمل یک ماده غذایی شما را عاجز می کند، آلرژی غذایی می تواند برای شما خطرناک تر باشد.
6- بیماری سلیاک. این بیماری مزمن گوارشی با خوردن گلوتن آشکار می شود. گلوتن، پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار است. لذا مصرف مواد غذایی که از این غلات تهیه شده اند مانند نان، ماکارونی، کیک و کلوچه، این بیماری را تشدید می کنند. علائم بیماری سلیاک شامل اسهال، دل درد و نفخ است. مواقعی که سلیاک باعث ایجاد پاسخ سیستم ایمنی بدن می گردد، در حقیقت یک واکنش غذایی پیچیده فراتر از یک حساسیت غذایی رخ می دهد
توصیه ها:
* اگر شما نسبت به یک یا چند ماده غذایی واکنش ناسازگار نشان می دهید، حتما به پزشک مراجعه کنید، زیرا مهم است که پزشک تشخیص دهد آیا شما دچار آلرژی غذایی هستید یا عدم تحمل غذایی؟
- هنگامی که عدم تحمل یک ماده غذایی شما را عاجز می کند، آلرژی غذایی می تواند برای شما خطرناک تر باشد.
* اگر مبتلا به آلرژی یا حساسیت غذایی هستید، سعی کنید کم کم مواد غذایی را که باعث ایجاد حساسیت در شما می شوند، شناسایی کرده و از مصرف آنها خودداری کنید.
*آجیل را قبل از غذا بخورید تا چاق نشوید
* تهوع، شکم درد، دردهای مزمن را از علائم این آلرژیاست.خشکبار و بادام زمینی به دلیل آزاد کردن پروئتین ها و فعل و انفعلات بدنی باعث ترشح هیستامین در بدن می شوند که با خوردن آنتی هیستامین علائم از بین می رود
نشانه های زیادی در آلرژی غذایی روی میدهد:
نشانه های گوارشی 70%نشانه های پوستی 24%و تنفسی 6%دیده می شود.خظرناک ترین واکنش آلرژیک آنافیلاکسی سیستمیک شامل درد شدید شکم تهوع کاهش فشار خون درد سینه کهیر اسهال شوک و مرگ است .
شروع نشانه ها پس از مصرف غذا ممکن است فوری(کمتر از 2 ساعت )تدریجی (2 تا 24 ساعت) یا تاخیری (بیش از 24 ساعت) باشد.اغلب واکنش های آلرژیک غذایی در طی دو ساعت اول مصرف غذا دیده می شود.نشانه ها به مقدار مصرف و جذب آنتی ژن(آلرژن)نوع واکنشی که روی می دهد و حساسیت عضو هدف بستگی دارد.
نشانه های آلرژی غذایی:
گوارشی:
دردشکم تهوع استفراغ اسهال خونریزی گوارشی خارش دهان وحلق
پوستی:
کهیر اگزما قرمزی خارش
تنفسی: آبریزش بینی
سیستمیک: آنافیلاکسی
ثابت نشده یا مورد اختلاف نظر:
اختلالات رفتاری ضعف و خستگی اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی اختلالات روانی سر درد میگرنی شایع ترین عوامل ایجاد کننده آلرژی غذایی غذاهای متداول با پروتئین زیاد به خصوص بامنشاء گیاهی یا دریایی هستند مانند تخم مرغ ماهی شیر بادام زمینی سویا و گندم در شیرخوران و کودکان و ماهی مغزها بادام زمینی صدف و سویا در بالغین.
اما آلرژی غذایی می تواند دراثر هر غذایی ایجاد گردد.
نفوذ پذیری دستگاه گوارش در اوایل شیرخواری بیشتر است و به تدریج با تکامل دستگاه گوارش کاهش می یابد . بیماری های گوارشی سوءتغذیه نارسی و نقص ایمنی موجب افزایش این نفوذپذیری و خظر ایجاد آلرژی غذایی می گردد.
مقدارآنتی ژن مصرف شده نیز مهم است.بعضی غذاها زمانی که به مقدارکم مصرف شوند تحمل می گردند.نشانه های بالینی آلرژی غذایی ممکن است با آلرژی های استنشاقی در فصل ها یا محیط های مختلف تشدید گردند.آلرژن های استنشاقی شایع گرد و غبار منزل و پشم حیوانات کپک و گرده گل و گیاه هستند.
برخی عوامل محیطی مثل دود سیگار و استرس ورزش و سرما نیز ممکن است نشانه های بالینی آلرژی غذایی را تشدید کنند.
نشانه های عدم تحمل غذا مشابه آلرژی غذایی است اما درمان آن متفاوت می باشد.
تست های جلدی آلرژی در تشخیص و درمان این حالات مفید است.افزودنی های غذایی از جمله مواد نگهدارنده و رنگها واکنش های زیان آور ایجاد می کنند.
برای تشخیص آلرژی غذایی تست ساده ای وجود ندارد.حذف غذاها از برنامه غذایی بر پایه تشخیص نا مناسب می تواند وضعیت تغذیه ای را به مخاطره اندازد.
گرفتن شرح حال اولین راه تشخیص است .توصیف نشانه ها زمان بلع غذا تا شروع نشانه ها و توصیف آخرین واکنش ها فهرست غذاهای مشکوک وتخمین مقدارغذای لازم برای ایجادواکنش اهمیت دارد .سابقه خانوادگی آلرژی وشرح حال غذایی شروع تغذیه بایدپرسش شود.
معاینه فیزیکی شامل اندازه گیری وزن قد و دور سر (در شیرخواران)است .کاهش وزن یا قد می تواند به علت سوءجذب یا آلرژی غذایی باشد.برنامه غذایی 1 تا 2 هفته و نوع غذا و زمان و مقدارمصرف آن و زمان شروع نشانه ها و داروهای مصرفی ثبت می گردد.
حذف غذا مرحله بعدی تشخیص است .غذای مشکوک به مدت دو هفته یا تا زمان بهبود نشانه ها از برنامه غذایی حذف می شوند.اگر نشانه ها بهبود نیافت و آلرژی هنوز مورد نظر باشد رژیم های غذایی محدود تر با حذف شیر گاو تخم مرغ و گندم و سایر آلرژن های شایع توصیه می شود.
درمان:
درمان آلرژی غذایی و عدم تحمل غذا حذف غذا های مورد نظر از برنامه غذایی است و به شدت به حساسیت فرد بستگی دارد.در موارد حساسیت زیاد تمام انواع غذای مورد نظر حذف می گردد در حالی که در موارد خفیف تر مقادیر کم تحمل می شود.
آلرژی به شیر گاو و سویا و تخم مرغ بیشتر از سایر موارد با افزایش سن بهبود می یابد.هر1 تا 3 ماه غذا مجددا مصرف می شود.مصرف غذا در مواردی که واکنش های شدید به دنبال داشته باشد باید در جایی انجام شود که امکان درمان آنافلاکسی وجود دارد(بیمارستان)
شیر گاو شایع ترین آلرژن دوران شیرخواری است و در حدود 5%شیرخشک خواران روی می دهد .
نشانه های این آلرژی عبارتند از :
رنگ پریدگی واستفراغ45 دقیقه تا 20 ساعت پس از مصرف آن و کهیر و آنژیوادم در طی 5 دقیقه از مصرف شیر با تست جلدی مثبت و اگزما وبرنشیت یا اسهال بیش از 1 روز پس از مصرف شیرو یبوست.
شیر مادر تغذیه ارجح برای تمام شیر خواران است .اگر تغذیه با شیر مادر مقدور نباشد پروتئین سویا یا پروتئین هیدرولیز شده کازئین توصیه می شود.15 تا 50%موارد مبتلایان آلرژی به شیر گاو ممکن است آلرژی به سویا داشته باشد .بنابراین در مواردی که تظاهرات بالینی واکنش آلرژیک به شیر گاو وجود دارد مصرف کازئین هیدرولیز شده توصیه می شود اما مصرف شیر بز و شیرخشک توصیه نمی شود.
طور کلی غذاهای زیر در افرادی که استعداد ابتلای به آلرژی دارند بیش از سایر غذاها ایجاد حساسیت می کنند:
شیرگاو، تخم مرغ، شکلات، کاکائو، ادویه جات، ماهی و غذاهای دریایی، غذاهای سرخ کرده، گوجه، پیاز، بادمجان، میوه جات ترش، توت فرنگی، آجیل، سبزیجات، گوشت گاو، سوسیس و کالباس، گندم و جو، حبوبات، سویا، انواع سس، کنسروها، نوشابه، خربزه، هندوانه، هلو، انگور و گوشت مانده.
بیماران معمولا نه به یک غذا بلکه به چند نوع غذا آلرژی دارند و هر نوع غذا هم می تواند چندین ماده حساسیت زا یا آلرژن در خود داشته باشد. لذا با نظر پزشک متخصص آلرژی، رژیم غذایی ویژه ای مشتمل بر: برنج، گوشت بوقلمون یا بره، روغن زیتون، سیب سفید (پخته شده)، سیب زمینی، ریواس و هویج (پخته شده) به مدت چند هفته تجویز می شود و چنانچه علایم آلرژی برطرف شد، غذاهای دیگر را یک به یک و هر کدام به مدت یک هفته (حداقل سه روز) به رژیم غذایی اضافه می کنیم؛ تا اگر علایم آلرژی مجددا پیدا شد، نوع غذایی را که حساسیت زاست تشخیص دهیم و از رژیم غذایی بیمار حذف کنیم.